مگس زیتون Dacus oleae = Bactrocera oleae (Tephritidae, Dip.)

 

4.     استفاده از تله جکسون، تله استرینر و کارت های زرد و سایر تله ها نیز صورت میگیرد. که باید روی کاربرد و کارایی انواع تله ها در ایران بیشتر کار شود. (محل نصب تله و به عبارت دیگر نقشه تله گذاری میبایست زیر نظر کارشناس مربوطه باشد.) 5.     استفاده از روش عقیم سازی مگس ها (فعلا در حد فعالیت های تحقیقاتی میباشد) دشمنان طبیعی: از دشمنان طبیعی این حشره آفت گزارشی در ایران وجود ندارد و در حال حاضر فعالیت چندانی در مورد شناسایی آن نشده است. اما در کشورهایی که این حشره بومی بوده و یا مدت زمان زیادی است که حضور دارد کنترل طبیعی روی آن توسط دشمنان طبیعی قابل توجه است. لذا در ایران نیز باید مطالعات بیشتری جهت شناسایی و معرفی دشمنان طبیعی آفت صورت گیرد یا در صورت نیاز دشمنان طبیعی نیز وارد کشور گردد که البته صرف انگل یا شکارگر بودن دشمنان طبیعی نمى تواند دليل موفقيت آنها در كنترل مگس هاى زيتون باشد. ممكن است در شرايط نسبتاً پايدار محيط و در  آب و هواى مناسب اين دشمنان طبیعی بتوانند جمعيت مگس ها را به طور موثرى كنترل كنند. زنبورهای پارازیتوئید: زنبور Pnigalio mediterraneus از خانواده Eulophidae یک پارازیت کننده خارجی و فعال میباشد. زنبورهای این خانواده بطول 1 تا 3 میلیمتر بوده و پارازیتوئید تخم و لارو سایر حشرات اند. ایران از نظر فون گونه های خانواده Eulophidae غنی است و تا کنون نزدیک به 30 گونه شناسایی شده دارد. زنبور Eupelmus urozonus از خانواده Eupelmidae نیز یک پارازیت کننده خارجی است. زنبورهای این خانواده میزبان های زیادی دارند و در ایران حدود 4 گونه از آن شناسایی شده است.  زنبور Eurytoma martellii از خانواده Eurytomidae نیز یک پارازیت کننده خارجی است. زنبورهای این خانواده یا گوشتخوار (دشمن طبیعی) و یا گیاهخوار (آفت) هستند. در ایران نزدیک به 10 گونه از این خانواده شناسایی شده که بیشتر متعلق به جنس Eurytoma میباشند. مانند زنبور مغزخوار بادام و زنبور مغزخوار پسته که باید مطالعات بیشتر در جهت شناسایی گونه های پارازیتوئید انجام شود. زنبور Cyrtoptyx latipes از خانواده Pteromalidae یک پارازیت کننده خارجی و نادر است. زنبورهای این خانواده پارازیتوئید تخم، لارو یا پوره و شفیره سایر حشرات هستند و در ایران فون نسبتا غنی ای دارد و تاکنون حدود 15 گونه از آن شناسایی شده است. دوبالان شکارگر: مگس Lasioptera berlesiana از خانواده Cecidomyiidae شکارگر مگس های میوهه میباشد. مگس های این خانواده معمولا گالزا هستند و تعداد کمی از آنها نیز شکارگرند. گزارشی از دشمنان طبیعی مگس زیتون در ایران، در دست نویسنده نیست. در آخر میبایست به تعدادی از مطالعات تحقیقاتی انجام شده مرتبط با کنترل مگس میوه زیتون اشاره کنیم و جای امید داشته باشیم که با کاربرد علم و روش های علمی شاهد خسارت های سنگین یک حشره آفت نباشیم. بعضی عناوین مقالات بیستمین کنگره گیاهپزشکی: 1.     بررسي و مقايسه كارايي تله هاي مختلف و تعيين اثر تلفيقي آنها در جلب مگس میوه زیتون. 2.     كارايي تله هاي مختلف در رديابي مگس ميوه زيتون. 3.     بررسي كارايي فرومون مگس ميوه زيتون توليد داخل در مقايسه با نوع وارداتی.   4.     بررسي ميزان كارايي تله مگنت- ال در كنترل مگس ميوه زيتون و مقايسه آن با ساير تله هاي طعمه اي و جذبي.   کلمات کليدي : مگسزیتون،Dacusoleae،Bactroceraoleae،کنترلمگسزیتون

ارسال شده در مورخه : سه شنبه، 2 آبان ماه ، 1391 توسط hamid-ghobadi

 

خبری که در مورد خسارت شدید مگس میوه زیتون در خبرگزاری ها، اخیرا منتشر شد بنده را بر آن داشت تا مطلبی مختصر در مورد این آفت میوه زیتون تهیه کنم.

ابتدا تصاویری از خسارت وارده بر زیتون کاری های منطقه رودبار را مشاهده کنید:

در کتاب آفات درختان میوه دکتر اسماعیلی معرفی این مگس صرفا برای شناخت آن در قالب آفات قرنطینه ای بود، اما در سالهای اخیر به هر نحو ممکن وارد کشور شد و به شدت در استانهای گیلان و قزوین انتشار پیدا کرد. اولین گزارش آن در رودبار بود. رفته رفته جمعیت آن افزایش پیدا کرد بطوری که در سال 1383 حدود 15 هزار هکتار از باغات زیتون علیه این آفت سمپاشی شد. خسارت و خطر یک آفت غیربومی و وارداتی به مراتب بیشتر از خسارت و خطر یک حشره یا آفت بومی است زیرا که در مورد آفات بومی و منطقه ای دشمنان طبیعی کنترل مناسبی روی میزبان ها دارند و افزایش خسارت آفات بومی در نتیجه از بین رفتن دشمنان طبیعی و عدم رعایت اصول زراعی و باغی است. با این حال رعایت نکردن بسیاری از اصول ها و مصرف بی رویه سم علیه آفات و بیماری ها در کشور ما باعث شده تا یک حشره توانایی فلج کردن کشاورزان زحمت کش را پیدا کند، خواه آفت بومی باشد، خواه غیربومی!

همانطور که گفته شد مگس زیتون از آفات قرنطینه خارجی بود اما بالاخره وارد ایران شد. طول این مگس حدود 5 mm به رنگ زرد مایل به قرمز است. پشت سینه سیاه متمایل به بنفش است . لارو سفید رنگ بطول 7 mm و شفیره قهوه ای بطول 5 mm دارد.

حشره ماده تیرماه (بسته به منطقه و درجه حرارت محیط زمان ظاهر شدن حشرات کامل متفاوت است) اقدام به تخم ریزی کرده که 60 تا 100 عدد بوده که زیر پوست میوه سوراخ شده و بصورت انفرادی میباشد. بیشتر میوه های درشت مورد حمله قرار میگیرد و حرکت لارو درون میوه به سمت هسته و تغذیه از آن میباشد. زمستان گذرانی مانند سایر مگس ها بصورت شفیره در خاک است و 3 تا 5 نسل ایجاد میکند (چند نسلی). ریزش میوه ها، کاهش روغن، فساد گوشت میوه و طعم ترش آن از خسارت این آفت است. برای مبارزه از تله های فرومونی استفاده میشود که اگر تعداد مگس های به دام افتاده بیش از 6 عدد بود زمان سمپاشی آن میباشد. روغن موجود در زیتون سبب جذب سم میشود. لذا برای سمپاشی دقت بالایی باید صورت بگیرد.

نکته ای که در مورد گندیدگی میوه های خسارت دیده باید ذکر کنم این است که بعضی از کارشناسان گندیدگی میوه های خسارت دیده توسط مگس های میوه را بر اثر پاتوژن های وارد شده در میوه میدانند. بله وجود این پاتوژن ها باعث فساد و ترشیدگی و گندیدگی میوه خواهد شد اما علت ورود پاتوژن به میوه با احتمال بیش از 90 درصد مگس میوه میباشد.

تفاوتی که در خسارت و گندیدگی میوه های کرم زده در بین بالپولکداران و مگس ها وجود دارد این است که معمولا میوه های خسارت دیده توسط لارو بالپولکداران دچار گندیدگی شدید نسبت به میوه های خسارت دیده توسط لارو مگس ها نمیشوند. علت، تخمریز مگس میوه است. تخمریز مگس آلوده به بسیاری از میکروارگانیسم ها میباشد و از آنجایی که مگس تخمریز خود را در بافت فرو میبرد و تخم گذاری میکند باعث انتقال پاتوژن به گوشت میوه میشود. معمولا پاتوژن هایی که در روی پوست میوه قرار دارند راه نفوذ به درون میوه را پیدا نمیکنند! مگس ها نیز معمولا به میوه های رسیده و آبدار حمله میکنند و همین امر افزایش گندیدگی را در پی دارد.

مدیریت و کنترل:

1.     تنها سم مجازی که علیه این حشره آفت معرفی شده مالاتیون (مالاتیون و فیفانون) به نسبت 1 تا 2 در هزار میباشد. (زمان سمپاشی و نوع سمپاشی بسیار مهم است). بهترین سمپاشی با استفاده از سمپاش تلمبه ای پشتی است. استفاده از سمپاش تلمبه ای پشتی کارایی خود را نسبت به سمپاش موتوری پشتی لانس دار، فرقونی لانس دار و الکترواستاتیک نشان داده است و حدودا تا 2 برابر افزایش کارایی دارد. (به علت قطورتر بودن قطرات پاشیده شده سم)

2.     استفاده از تله های فرومونی (کیو لور) (تله های فرومونی جهت ردیابی، شکار و اختلال در جفتگیری مورد استفاده دارد) در حال حاضر فرومونی که از این مگس در ایران وجود دارد ساخت کشور اسپانیا و انگلستان بوده و کاربرد آن فقط ردیابی میباشد. (البته فرومون ساخته شده مگس زیتون، تولید داخل نیز وجود دارد اما از میزان کارایی آن اطلاعاتی در دست نویسنده نمیباشد). با استفاده از این تله میتوان مگس میوه زیتون را ردیابی کرد و بهترین زمان ممکن جهت سمپاشی را تخمین زد. تله های کاربردی جهت ردیابی تله های مکفیل و دلتایی میباشد. زمان استفاده از تله های فرومونی بسیار مهم است زیرا باید حشرات نر را قبل از جفتگیری ردیابی کرد و سمپاشی علیه آن صورت بگیرد.

لازم به ذکر است استفاده از فرومون جهت شکار انبوه باید با دقت کافی صورت بگیرد. طی بررسی های بعمل آمده جهت شناخت بیولوژی مگس زیتون در منطقه طارم سفلی در استان قزوین در سال های گذشته متوجه شکار گونه هایی از بالتوری های شکارگر در تله های مکفیل قرار داده شده برای شکار مگس زیتون شده اند. در حالی که بالتوری ها از شکارگرهای مفید پسیل و شپشک سیاه زیتون میباشند. لذا در برنامه های کنترل این امر باید مد نظر قرار و مطالعات بیشتری روی آن صورت بگیرد.

3.     استفاده از تله های غذایی (فمی لور) (این تله های تله جلب کننده غذایی است و معمولا مگس ماده را جلب میکند. اما تله های فرومونی برای جلب حشرات نر میباشد. (احتمال زیاد این تله در ایران موجود نباشد.)

در مورد مگس زیتون در کتب، وبلاگ ها یا سایت های مربوط به علوم گیاهپزشکی مطالب به اندازه کافی وجود دارد که بیشتر به شکل شناسی و زیست شناسی آن پرداخته و ما در اینجا به توضیحاتی مختصر بسنده میکنیم و بیشتر در مورد خسارت و مدیریت آن توضیح میدهیم. در صورت وجود سوال و راهنمایی بیشتر، سوال یا درخواست را حتما با ما در میان بگذارید.